Gareth Southgate đã ngồi ghế nóng tuyển Anh từ năm 2016, một hành trình đủ dài để chứng kiến những thăng trầm và đặc biệt là Sự Thay đổi Trong Lối Chơi Của đội Tuyển Anh Dưới Thời Gareth Southgate. Từ một đội tuyển thường gây thất vọng ở các giải đấu lớn, “Tam Sư” dưới bàn tay của cựu trung vệ Middlesbrough đã trở thành một thế lực đáng gờm, lọt vào bán kết World Cup 2018, chung kết Euro 2020 và tứ kết World Cup 2022. Nhưng đằng sau những thành tích đó, lối chơi của họ đã biến chuyển ra sao? Liệu sự thực dụng có còn là kim chỉ nam, hay một kỷ nguyên tấn công mới đang được mở ra? Hãy cùng Nhipdapthethao.net mổ xẻ hành trình chiến thuật này.
Khi Southgate tiếp quản đội tuyển từ Sam Allardyce trong bối cảnh hỗn loạn, nhiệm vụ ban đầu không chỉ là kết quả mà còn là xây dựng lại văn hóa đội tuyển, tạo sự đoàn kết và một bản sắc rõ ràng hơn. Giai đoạn đầu chứng kiến một nước Anh còn nhiều hoài nghi, thiếu tự tin và thường rời giải sớm. Southgate hiểu rằng, để tiến xa, cần một nền tảng vững chắc trước đã.
Giai đoạn định hình: World Cup 2018 và sự lên ngôi của sơ đồ 3 hậu vệ
World Cup 2018 trên đất Nga là giải đấu lớn đầu tiên đánh dấu sự thay đổi trong lối chơi của đội tuyển Anh dưới thời Gareth Southgate một cách rõ rệt. Ông thầy người Anh đã mạnh dạn chuyển sang sơ đồ 3-5-2 (hoặc biến thể 3-4-3), một hệ thống không quá phổ biến với “Tam Sư” trước đó.
Tại sao lại là 3 hậu vệ?
Quyết định này dựa trên nhiều yếu tố:
- Tận dụng nhân sự: Southgate nhận thấy ông có nhiều trung vệ chất lượng (Stones, Maguire, Walker có thể bó vào trong) và các wing-back có khả năng lên công về thủ tốt (Trippier, Young khi đó).
- Tăng cường phòng ngự: Hệ thống 3 trung vệ cộng với 2 tiền vệ trung tâm tạo ra một khối phòng ngự 5 người giăng ngang chắc chắn, hạn chế khoảng trống và sai lầm cá nhân – vốn là điểm yếu cố hữu của Anh.
- Tối ưu bóng chết: Với những chuyên gia tạt bóng như Trippier và chiều cao của Maguire, Stones, Kane, Anh trở thành “ông vua” tình huống cố định tại World Cup 2018. Rất nhiều bàn thắng quan trọng đến từ các pha đá phạt góc hoặc phạt trực tiếp.
- Phản công nhanh: Khi đoạt được bóng, các wing-back lập tức dâng cao, cùng với tốc độ của Sterling và sự càn lướt của Kane, tạo ra các miếng đánh chuyển trạng thái nguy hiểm.
“Chúng tôi cần tìm ra một hệ thống giúp các cầu thủ cảm thấy thoải mái nhất và phát huy tối đa điểm mạnh của họ. Sơ đồ 3 hậu vệ đã mang lại sự cân bằng cần thiết ở thời điểm đó,” Southgate từng chia sẻ.
Kết quả là Anh lọt vào bán kết World Cup lần đầu tiên kể từ năm 1990. Dù lối chơi chưa thực sự mãn nhãn, còn phụ thuộc nhiều vào bóng chết và bị chỉ trích là thiếu sáng tạo khi gặp các đối thủ phòng ngự lùi sâu, nhưng không thể phủ nhận hiệu quả và sự chắc chắn mà sơ đồ này mang lại. Đó là bước tiến quan trọng, tạo tiền đề cho những thay đổi tiếp theo.
Gareth Southgate đang chỉ đạo chiến thuật cho các cầu thủ đội tuyển Anh bên đường biên tại World Cup 2018
Sự linh hoạt chiến thuật và hành trình tới chung kết Euro 2020
Sau thành công tại Nga, Southgate bắt đầu thử nghiệm và hướng tới sự linh hoạt hơn trong cách vận hành lối chơi. Ông nhận ra rằng, để cạnh tranh sòng phẳng với các đội tuyển hàng đầu thế giới, Anh cần nhiều hơn là chỉ phòng ngự chắc và đá phạt tốt. Sự thay đổi trong lối chơi của đội tuyển Anh dưới thời Gareth Southgate giai đoạn này tập trung vào việc kiểm soát bóng tốt hơn và đa dạng hóa các phương án tấn công.
Trở lại với sơ đồ 4 hậu vệ
Sơ đồ 4-3-3 và 4-2-3-1 dần được sử dụng thường xuyên hơn. Sự thay đổi này được thúc đẩy bởi:
- Sự trưởng thành của các tiền vệ: Declan Rice và Kalvin Phillips (ở Euro 2020) nổi lên như cặp tiền vệ trung tâm đáng tin cậy, cung cấp khả năng đánh chặn và luân chuyển bóng. Mason Mount mang đến sự sáng tạo và khả năng pressing ở tuyến trên.
- Sự bùng nổ của các cầu thủ chạy cánh: Những Raheem Sterling, Jadon Sancho, Marcus Rashford, và sau này là Bukayo Saka, Phil Foden cung cấp tốc độ, kỹ thuật và khả năng tạo đột biến từ hai biên.
- Mong muốn kiểm soát trận đấu: Sơ đồ 4 hậu vệ, đặc biệt là 4-3-3, giúp Anh kiểm soát khu trung tuyến tốt hơn, triển khai bóng từ phần sân nhà mạch lạc hơn thay vì chỉ trông chờ vào các đường chuyền dài hoặc phản công.
Tại Euro 2020 (diễn ra năm 2021), Anh trình diễn một bộ mặt đa dạng. Họ có thể chơi 4-2-3-1 chắc chắn như trong trận thắng Đức 2-0, nhưng cũng sẵn sàng đá 3-4-3 khi cần gia cố hàng thủ như trong trận chung kết gặp Ý. Dù vẫn còn đó những lời phàn nàn về sự thực dụng, đặc biệt là sau khi có bàn dẫn trước, nhưng rõ ràng Anh đã kiểm soát bóng tốt hơn, phối hợp đa dạng hơn và ít phụ thuộc vào bóng chết hơn so với World Cup 2018. Việc lọt vào trận chung kết Euro đầu tiên trong lịch sử là minh chứng cho sự tiến bộ này.
Tuy nhiên, thất bại trên chấm luân lưu trước Ý cũng đặt ra câu hỏi: Liệu sự thận trọng của Southgate có đôi khi kìm hãm tiềm năng tấn công của một thế hệ cầu thủ đang vào độ chín?
Thế hệ vàng mới và bài toán tối ưu hàng công
Bước vào giai đoạn chuẩn bị cho World Cup 2022 và hiện tại là Euro 2024, sự thay đổi trong lối chơi của đội tuyển Anh dưới thời Gareth Southgate tiếp tục diễn ra, chủ yếu xoay quanh việc tích hợp và phát huy tối đa tiềm năng của dàn sao tấn công trẻ tuổi cực kỳ tài năng.
Hàng công trong mơ và sự kỳ vọng
Anh đang sở hữu một thế hệ cầu thủ tấn công được xem là xuất sắc bậc nhất lịch sử:
- Harry Kane: Vẫn là đầu tàu, một số 9 toàn diện, vừa săn bàn vừa kiến tạo.
- Jude Bellingham: Sự trỗi dậy mạnh mẽ, một tiền vệ box-to-box siêu hạng, công thủ toàn diện, có khả năng ghi bàn và tạo đột biến cao.
- Phil Foden: “Viên ngọc” của Man City, kỹ thuật, nhãn quan chiến thuật, khả năng đi bóng và dứt điểm đa dạng.
- Bukayo Saka: Tốc độ, sự trực diện, khả năng hoạt động rộng và ngày càng hoàn thiện kỹ năng dứt điểm.
- Cole Palmer, Eberechi Eze, Jarrod Bowen, Anthony Gordon…: Những phương án dự phòng chất lượng, mang đến các màu sắc khác nhau.
Với dàn sao này, người hâm mộ kỳ vọng vào một lối chơi tấn công rực lửa, áp đảo và hiệu quả hơn. Southgate đã cố gắng trao cơ hội và tạo điều kiện để họ phối hợp, thể hiện qua việc Anh thường xuyên xuất phát với sơ đồ 4-2-3-1 hoặc 4-3-3, đẩy Bellingham chơi cao hơn, gần giống một “số 10”.
Bộ ba tấn công Harry Kane, Jude Bellingham và Bukayo Saka của đội tuyển Anh ăn mừng bàn thắng trong một trận đấu gần đây
Southgate sử dụng sơ đồ nào cho tuyển Anh hiện tại?
Hiện tại, Gareth Southgate thường ưu tiên sơ đồ 4-2-3-1 hoặc 4-3-3. Sơ đồ này cho phép ông tận dụng tối đa các cầu thủ tấn công cánh tốc độ và kỹ thuật như Saka, Foden, đồng thời bố trí Bellingham chơi tự do hơn ở phía sau tiền đạo cắm Harry Kane. Tuy nhiên, ông vẫn giữ tùy chọn quay lại sơ đồ 3 hậu vệ khi đối đầu các đối thủ mạnh hoặc cần tăng cường sự chắc chắn.
Những thách thức còn tồn tại
Dù sở hữu hàng công mạnh, Anh đôi khi vẫn gặp khó khăn:
- Phá vỡ khối phòng ngự lùi sâu (low block): Khi đối thủ chủ động chơi phòng ngự số đông, Anh tỏ ra bế tắc, thiếu ý tưởng và tốc độ trong các pha phối hợp cuối cùng.
- Sự cân bằng giữa công và thủ: Việc sử dụng nhiều cầu thủ thiên về tấn công đôi khi khiến khả năng phòng ngự từ xa và chống phản công bị ảnh hưởng, đặc biệt khi các tiền vệ trung tâm như Rice phải quán xuyến quá nhiều không gian.
- Tính “sát thủ” trong các trận cầu lớn: Dù đã tiến bộ, tâm lý và khả năng kết liễu đối thủ trong những thời khắc quyết định vẫn là dấu hỏi.
Trận thua Pháp ở tứ kết World Cup 2022 là một ví dụ. Anh chơi không tệ, thậm chí có phần lấn lướt, nhưng lại thiếu đi sự sắc bén và cả may mắn ở những khoảnh khắc quan trọng.
Jude Bellingham đi bóng kỹ thuật vượt qua sự truy cản của hai cầu thủ đối phương trong màu áo đội tuyển Anh
Phân tích điểm mạnh và điểm yếu trong lối chơi hiện tại
Để hiểu rõ hơn về sự thay đổi trong lối chơi của đội tuyển Anh dưới thời Gareth Southgate, chúng ta cần nhìn nhận khách quan những ưu và nhược điểm trong hệ thống vận hành của “Tam Sư” hiện nay.
Điểm mạnh
- Chất lượng nhân sự: Sở hữu dàn cầu thủ đồng đều, đẳng cấp thế giới ở nhiều vị trí, đặc biệt là hàng công. Nhiều cầu thủ đang ở độ chín hoặc đỉnh cao sự nghiệp tại các CLB hàng đầu Premier League.
- Tài năng trẻ: Sự nổi lên của Bellingham, Saka, Foden, Rice… mang đến sức sống, năng lượng và tiềm năng phát triển rất lớn.
- Linh hoạt chiến thuật: Có khả năng thay đổi sơ đồ và cách tiếp cận trận đấu tùy thuộc vào đối thủ.
- Kinh nghiệm giải đấu lớn: Dù chưa vô địch, việc liên tục tiến sâu ở 3 giải đấu lớn gần nhất giúp các cầu thủ tích lũy kinh nghiệm và bản lĩnh quý giá.
- Tình huống cố định: Dù không còn phụ thuộc như năm 2018, Anh vẫn là đội bóng nguy hiểm trong các pha bóng chết với những chuyên gia sút phạt và các cầu thủ không chiến tốt.
Điểm yếu
- Sự ổn định ở hàng thủ: Vị trí trung vệ đá cặp với Stones và hậu vệ trái vẫn là nỗi lo, thường xuyên có sự thay đổi do chấn thương hoặc phong độ.
- Khả năng sáng tạo ở trung tuyến: Ngoài Bellingham và Foden (khi được kéo vào trong), Anh đôi khi thiếu một tiền vệ có khả năng tung ra những đường chuyền quyết định xuyên thủng hàng phòng ngự đối phương một cách ổn định.
- Tâm lý và bản lĩnh: Vẫn còn đó sự nghi ngại về khả năng chịu áp lực và đưa ra quyết định đúng đắn trong những trận cầu sinh tử.
- Tính bảo thủ của HLV?: Southgate đôi khi bị chỉ trích là quá thận trọng trong việc thay người hoặc thay đổi chiến thuật khi đội nhà đang gặp bất lợi.
Chuyên gia bóng đá Anh, ông Alan Shearer từng nhận định: “Anh có đủ tài năng để vô địch, nhưng Southgate cần phải cởi bỏ ‘phanh tay’ và để các cầu thủ tấn công chơi bóng với sự tự do nhiều hơn, đặc biệt là trong các trận đấu loại trực tiếp.”
Tương lai nào cho Tam Sư dưới thời Southgate?
Euro 2024 đang đến gần và áp lực dành cho Gareth Southgate là rất lớn. Với một thế hệ cầu thủ tài năng như vậy, người hâm mộ Anh không chỉ mong đợi đội nhà chơi đẹp mà còn phải giành được danh hiệu lớn đầu tiên kể từ World Cup 1966.
Sự thay đổi trong lối chơi của đội tuyển Anh dưới thời Gareth Southgate đã đi một chặng đường dài, từ phòng ngự thực dụng đến cố gắng cân bằng hơn và giờ đây là tìm cách tối ưu hóa sức mạnh tấn công. Liệu ông có tìm ra công thức chiến thắng cuối cùng? Hay sự thận trọng cố hữu sẽ một lần nữa cản bước “Tam Sư” trước ngưỡng cửa thiên đường?
Rõ ràng, Southgate đã thành công trong việc nâng tầm đội tuyển Anh, biến họ thành một ứng cử viên thực sự ở mọi giải đấu tham dự. Tuy nhiên, di sản của ông sẽ chỉ thực sự trọn vẹn nếu có một chiếc cúp bạc. Hành trình chiến thuật của ông với đội tuyển Anh vẫn đang tiếp diễn, và những chương hấp dẫn nhất có lẽ vẫn còn ở phía trước.
Bạn nghĩ sao về sự thay đổi trong lối chơi của đội tuyển Anh dưới thời Gareth Southgate? Liệu ông có phải là HLV phù hợp để đưa “Tam Sư” đến vinh quang? Hãy chia sẻ ý kiến của bạn ở phần bình luận bên dưới!
